پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی الزهراء(سلام الله علیها) اهواز

چکیده
مسأله¬ی عدالت صحابه و فراگیر بودن آن در همه مصادیق صحابه، یکی از اختلافهای اساسی بین دو مذهب شیعه و سنی است. محور اصلی این اختلافها یکی در تعریف صحابه و تعیین مصداق آن و تعبیری است که از واژه عدالت دارند و مسأله دیگر در مقام بحث از عدالت صحابه است؛ که در آن عده‌ای از اهل سنت همه-ی صحابه را عادل دانسته و در این باره به آیاتی از قرآن از جمله آیات «رضی الله….» مانند: آیات 100 توبه، 18 و 29 فتح و… استناد می‌کنند. آنان جرح نسبت به صحابی را سبب تکفیر می‌دانند. بعلاوه استناد اهل سنت در فقه و بلکه در اعتقاد به اقوال و عمل صحابه دلیلی است بر اینکه مراد آنان از عدالت چیزی فراتر از معنای مصطلح است. صحابه واسطه رساندن پیام الهی از پیامبر به سایر امت هستند و بحث از عدالت آنها بحث از الگوهایی است که در زندگی و سعادت مردم نقش مؤثر و بسزایی دارند. وحدت مسلمین نیز همواره در گرو حرکت بر محور کتاب و سنت پیامبر است؛ لذا در این پژوهش برای اثبات دیدگاه صحیح در مورد صحابه، دیدگاه¬های تفسیری علامه طباطبایی و فخر رازی درباره این آیات مورد بررسی قرار گرفت، تا با آشکار شدن نقاط اشتراک و اختلاف و پاسخ¬گویی به شبهات بتوان به نتیجه قاطع و درستی در حل این اختلاف اساسی بین شیعه و سنی دست یافت. در پرتو آیات روشنی بخش قرآن است که شیعه آن دسته از اصحاب راستین حضرت را که بر ایمان خود استوار ماندند دارای جایگاهی رفیع می‌داند؛ اما نسبت به آن عده از اصحابی که به سر¬پیچی از دستورات و وصایای پیامبر بر طبق خواست و اراده خود عمل کردند جانب احتیاط را رعایت می‌کند؛ و آنان را که راه فسق و ارتداد را در پیش گرفتند مردود می‌داند. لذا حکم به عدالت آنان نمی¬دهد تا از انحراف در دین که به سبب تمسک به قول و فعل آنهاست جلوگیری شود.
واژه¬هــای کلیـــدی: «صحابه»، «عدالت»، «عصمت»، «فسق»، «رضِیَ».